چرا از لینوکس استفاده کنیم؟ / چند تفاوت عمده لینوکس و ویندوز
اگر به این نتیجه رسیدید که ویندوز، سیستم عامل مناسبی برای رفع نیازهایتان نیست، باید به دنبال یک جایگزین برای آن باشید. انتخاب های فراوانی وجود ندارد. شاید بهترین انتخاب های ما از میان سایر سیستم عامل ها بتواند تنها به مک و گنو/لینوکس منتهی شود. مک به علت سیاست های انحصارطلبانه شرکت اپل محصور به سخت افزارهای اختصاصی همان شرکت است و به سختی روی سایر سخت‌افزارها نصب می شود و در صورت نصب نیز کارکرد کامل و مناسبی ندارد. سیستم‌عامل گنو/لینوکس یکی از بزرگترین پروژه های تاریخ رایانه است که تاریخچه بسیار جالبی دارد. سیستم‌عاملی که هسته مونولیتیک آن توسط یک دانشجوی فنلاندی تنها جهت سرگرمی ایجاد شد اما بعدها به علت انتخاب مجوز انتشار GPL مسیر پیشرفت را جهشی پیمود و اکنون در ۲۲ سالگی اش در زندگی اکثر انسان ها نفوذ کرده است. این روزها بسیاری از وسایلی که پسوند «هوشمند» را به دنبال خود می کشند از لینوکس به عنوان قلب سیستم عامل خود استفاده می کنند. از وسایل نقلیه مختلف مثل ماشین و موتور سیکلت گرفته تا وسایل خانگی مثل یخچال، تلویزیون و… و البته گوشی های موبایل و تبلت ها نیز جای خود را دارند.
در ابتدا درباره گنوم توضیح مختصری بدهیم: یک میزکار آزاد یعنی واسط گرافیکی کاربر یا GUI که روی سیستم عامل قرار می گیرد و یک پروژهٔ جهانی شامل ساخت مجموعه ای از ابزارهای توسعه نرم افزار، تعدادی نرم افزار برای کامپیوترهای دسکتاپ و لپ تاپ، مدیریت فایل ها، وظیفه ها و پنجره ها است. گنوم بخشی از پروژه گنوم است و می تواند در سیستم عامل های شبه یونیکس همچون گنو/لینوکس و سیستم میز کار جاوا در سولاریس به‌کار رود. هدف آن آسانی در کاربرد، زیبایی، بومی سازی، و اهدافی دیگر است که در ادامه نیز به آنها اشاره می شود.
اما این همه موفقیت از کجا سر چشمه می گیرد؟ آیا در زمینه دسکتاپ هم می توان روی گنو/لینوکس حساب باز کرد؟
احتمال نفوذ به رایانه‌ی گنو/لینوکسی کم است.
مسلما لینوکس یکی از امن ترین سیستم عامل های دنیاست. دلیل به وجود آمدن این ویژگی فلسفه ای است که پشت سیستم عامل گنو/لینوکس و نرم افزارهای آزاد وجود دارد. طبق لایسنیس GPL که مجوز انتشار لینوکس است شما می توانید کدهای یک برنامه را آزادانه دریافت کنید، آنها را آزادانه ببینید، آزادانه ویرایش کنید و در نهایت آزادانه اما تحت همان لایسنس منتشر کنید. این ویژگی باعث شده تا توسعه دهنگان هسته لینوکس به صدها هزار نفر برسند و همین امر پایداری سیستم‌عامل را بسیار بالا برده و حفره های امنیتی را بسیار کم کرده است.
ویروس نگرفتن یک حقیقت است.
شاید شما هم شنیده باشید که لینوکس ویروس نمی گیرد. خیلی ها این اتفاق را با کاربرد کم این سیستم عامل توجیه می کنند اما بهتر است بدانید که بیش از ۴۰۰ ابر رایانه از ۵۰۰ ابررایانه برتر دنیا از لینوکس استفاده می کنند و همچنین بیش از ۷۰ درصد سرویس دهنده‌های (servers) جهان نیز این سیستم عامل را انتخاب کرده اند. البته به دلایل خاصی همچنان تعداد کاربران دسکتاپ از ۳ درصد تجاوز نکرده است. با این حساب مسلما سیستم عامل لینوکس به علت کاربران بسیار زیاد و مسئولیت های حیاتی در بخش ابر رایانه ها و سرورها پتانسیل بیشتری نسبت به ویندوز برای خرابکاری و نفوذ دارد اما در عمل مشاهده می‌کنیم که پایداری و امنیت بیشتری نسبت به ویندوز دارد. اما چرا لینوکس ویروس نمی گیرد؟
دلیل این امر وجود مجوزهای دسترسی است یعنی دید لینوکس به فایل ها متفاوت است. هر برنامه اجرایی مثل ویروس ها مراحل خاصی را برای اجرا شدن طی می کنند
1) سیستم عامل ابتدا نوع فایل را از نظر اجرایی بودن بررسی می کند.
2) مجوزهای کاربر برای اجرا بررسی می شود.
3) در صورت تایید دو مورد بالا فایل اجرا می شود و منابع سخت افزاری در اختیار فایل برنامه قرار می گیرد.
حال ببینیم این مراحل در دو سیستم عامل لینوکس و ویندوز چگونه طی می شوند.
الف) در ویندوز نوع فایل از پسوند آن شناخته می شود. یعنی اگر فایل پسوند exe , com یا bat داشته باشد مانند فایل اجرایی با آن رفتار می شود. اما در لینوکس نوع فایل ها از روی سرنام داخلی آنها شناخته می شوند که قابل تغییر توسط کاربر نیستند. در واقع داشتن یا نداشتن پسوند هیچ تغییری در رفتار لینوکس با آن فایل اجرایی ایجاد نمی کند، یک فایل اجرایی در لینوکس حتما اجرایی است حتی اگر پسوند آن jpg باشد.
ب) در حالت پیش فرض همه فایل ها برای همه کاربران در ویندوز مجوز اجرا دارند. البته در صورتی که از سیستم فایل NTFS استفاده کنید و گرنه اصلا مجوزی برای بررسی وجود نخواهد داشت و همه آزادند هر کاری انجام دهند.
در لینوکس مجوز اجرا برای کاربران از مهمترین بخش های یک فایل است. یعنی یک فایل اگر اجرایی شناخته شود برای اجرا باید مجوز اجرا شدن داشته باشد. در حالت پیش‌فرض مجوز اجرا فقط برای کاربر ایجاد کننده فایل و در شرایط خاص داده می شود این مجوز هم در صورت کپی شدن فایل از بین می رود. یعنی اگر شما فایل اجرایی را از اینترنت دانلود کنید یا این فایل به دلایلی اتوماتیک دانلود شود تا توسط شما به آن مجوز اجرا داده نشود منابع سیستم را در اختیار نمی گیرد.
هزینه پایین
باز هم به دلیل استفاده لینوکس از مجوز انتشار GPL هزینه نهایی سیستم عامل بسیار پایین می آید. زیرا اکثر کدهای آن به صورت داوطلبانه و از طرف مردم سراسر دنیا نوشته شده است.
جالب است بدانید که طبق آنالیزهای یکی از توسعه‌دهندگان دبیان (debian) که بزگترین توزیع لینوکس از نظر شمار برنامه است، تولید دوباره دبیان تقریبا ۱۹.۱ میلیارد دلار ( یعنی چیزی حدود ۲۴ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان) هزینه در بر دارد و در محاسبه ای دیگری ارزش هسته لینوکس ۳ میلیارد دلار تخمین زده شده است.
انعطاف پذیری
حقیقتا می توان گنو را یک انقلاب برای صنعت نرم افزار به حساب آورد این مجوز انتشار – و بهتر از آن این فلسفه – برای برداشتن سد پیشرفت نرم افزارها به وجود آمد و حقیقتا موفق هم بود.
چهارمین ویژگی لینوکس یعنی انعطاف پذیری هم به لطف مجوز انتشار GPL و تفکر نرم‌افزار آزاد به وجود آمده است. طبق این مجوز می توان کدهای این سیستم‌عامل را آزادانه ویرایش و آن را برای نیازهای خود آماده سازی کرد. این ویژگی باعث شده تا این سیستم عامل را روی دستگاه‌های مختلف ببینیم.
مثلا موتور سیکلت TTX02 محصول شرکت Mavizen نخستین موتورسیکلت مسابقه ای الکترونیک با رایانه داخلی است. این موتور سیکلت کاملا از طرق لینوکس هدایت می‌شود. یا دستگاه‌های شیردوشی شرکت DeLavel از سیستم عامل لینوکس برای مدیریت و کنترل از راه دور استفاده می کند. همچنین سرویس پست ایالات متحده برای سیستم مرتب سازی مراسلاتی متکی بوده که در قلب آن یک سیستم عامل لینوکسی می تپد.
ایزامو (Isamu) که در حوالی سال ۲۰۰۱ عرضه شد، به عنوان نخستین روبات انسان نمای مبتنی بر لینوکس شناخته می شود. اما از آن زمان تا‌کنون، لینوکس به بنیان معمول تمام انواع روبات ها تبدیل شده است. از جمله این روبات ها می‌توان به پلئو (Pleo) دایناسور اسباب بازی متحرک و بازوی روباتیک کاتانا (Katana Robotic Arm) که توسط نورونیکز (Neuronics) برای کاربردهای صنعتی ساخته شده است، اشاره کرد.
و در نهایت این سیستم‌عامل حتی در چراغ های راهنما هم حضور دارد. پیک ترافیک (Peek Traffic) مجموعه‌ای از چراغ های راهنمایی مبتنی بر لینوکس را تولید می‌کند که کنترل ترافیک را در مکان هایی نظیر آیوا، نیویورک و حتی بزرگراه ۱۰۱ در لس‌آنجلس بر عهده دارند.
اطلاع از کدهای سیستم عامل
یکی از ویژگی های نرم افزارهای اپن سورس این است که شما از تمام رمز و رازهای سیستم عامل خود خبر دارید. مثلا همین ویژگی باعث شناسایی برنامه‌ای به نام carrier IQ شد که اطلاعات زیادی از کاربران تلفن های همراه را ذخیره و به جای نامعلومی ارسال می‌کرد. اما اگر از این ویژگی های اصلی و کلیدی بگذریم می توانیم کمی هم ویژگی های پیش پا افتاده تر را بررسی کنیم که در نسخه دسکتاپ بیشتر به چشم می آید.
صدها برنامه آماده بعد از نصب
اکثر نسخه های لینوکس به صورت پیش فرض با هزاران برنامه ریز و درشت دیگر نصب می شوند که نیاز شما را کاملاً برطرف می کنند. برای همین شما بعد از نصب هر توزیع دیگر لازم نیست یافتن و خرید مجموعه‌ای نرم‌افزاری به خود بدهید. برای یافتن همه چیز آماده استفاده است.
نصب با یک کلیک
حتی اگر بعد از نصب باز هم به برنامه ای نیاز داشتید جای نگرانی نیست حتی لازم نیست از پشت رایانه خود تکان بخورید. برنامه های نصاب یا مدیریت بسته هایی که در توزیع های مختلف لینوکس قرار دارند کار نصب و بروزرسانی را به سادگی برای کاربر انجام می دهند.
به روز رسانی سریع و متفاوت
در سیستم عامل لینوکس هنگامی که باگی کشف بشود چند روز بعد نسخه اصلاح شده آن آماده استفاده‌ی کاربران است. ضمن اینکه سیستم لینوکس طوری یکپارچه است که با استفاده از نرم افزار آپدیت، شما قدرت بروز رسانی اکثر برنامه ها را دارید . این در ویندوز تنها محدود به اشکالات سیستم عامل و برنامه های وابسته به آن ( مثل مدیا پلیر، اکسپلورر و… ) است. در لینوکس علاوه بر آپدیت های امنیتی ویژگی های جدیدی نیز ممکن است در یک بروزرسانی قرار گرفته باشد.
در لینوکس هیچ چیز بر شما پوشیده نیست. برنامه به روز رسانی، نام، توضیحات و حجم تمامی بسته های به‌روز شده را در اختیار شما می گذارد و شما می توانید ذره ذره فرآیند به روزرسانی را ببینید.
پیشرفت سریع
به لطف ریچارد استالمن و فلسفه نرم افزارهای آزاد هر روز اتفاق نویی در دنیای آزاد روی می دهد. به همین علت برنامه های اپن سورس هر روز در حال کامل شدن هستند. از طرفی تعدد برنامه نویسان لینوکسی سرعت این پیشرفت را بیشتر کرده است.
نصب درایورها
در لینوکس برای نصب اکثر درایورها لازم نیست هیچ کاری انجام دهید. اگر از یک رایانه با قطعات معروف استفاده می کنید هسته لینوکس به صورت خودکار قطعات را شناسایی کرده و راه اندازی می کند. مودم‌های وایرلس و کارت‌های گرافیک تنها قطعاتی هستند که ممکن است در بعضی رایانه‌ها احتیاج به راه‌انداز داشته باشند.
زیبایی و افکت های فوق‌العاده
در اینکه توزیع‌های گنو/لینوکس از سیستم‌عامل ماکروسافت بسیار زیباتر و مد‌رن تر است شک نکنید. به وسیله مدیر پنجره‌‌های compiz یا Kwin می‌توانید دهها افکت مختلف به دسکتاپ خود بدهید. همچنین زیبایی KDE و سادگی Gnome در دنیای لینوکس زبان زد است.
توزیع هایی برای هر سلیقه
امروزه هزاران توزیع متفاوت از سیستم عامل قدرتمند لینوکس وجود دارد. از این میان می توان به توزیع های اسلامی شده تا توزیع هایی مخصوص بازی و توزیع هایی مخصوص رشته های دانشگاهی مثل شیمی، فیزیک، ریاضی، برق و… که ده ها برنامه کاربردی مخصوص رشته را در خود جمع آوری کرده‌اند، اشاره کرد.
کنترل جادویی توسط خط فرمان
بسیاری که به تازگی تصمیم گرفته اند از سیستم‌عامل لینوکس استفاده کنند از ترمینال، محیطی شبیه command prompt در ویندوز با قدرتی چند برابر آن، گریزانند، اما بهتر است بدانید ترمینال لینوکس برای خود دنیایی جدا دارد. شما می توانید با ترمینال هر کاری می خواهید انجام دهید و در حقیقت لینوکس در مشتتان است. فهمیدن دستورات ترمینال که اکثر مواقع با جستجو در اینترنت به دست می آید می تواند برای مدت ها شما را سرگرم کند. بد نیست بدانید که استفاده از لینوکس برای شبکه به منظور بالا بردن امنیت کاملا از ترمینال و خط فرمان صورت می گیرد.
دانلود رایگان
هر نسخه جدیدی از اکثر توزیع های لینوکس را می توانید به راحتی و رایگان از پایگاه اینترنتی آن توزیع دانلود کنید. پس زحمت خرید آن هم از دوش شما برداشته می شود. این ویژگی درباره اکثر نرم افزارهای آزاد نیز صدق می کند. البته این رایگان بودن به این معنی نیست که چون توسعه دهنگان نرم افزارهای متن‌باز برای کدهایشان پولی دریافت نمی کنند پس محصول ضعیف تری را ارائه می دهند. اصولا شیوه کسب در مدل متن باز متفاوت است. نرم افزارهای متن باز معمولا سرمایه های خود را به شیوه های زیر به دست می آورند.
- ارائه سرویس های پشتیبانی (مانند کانونیکال برای اوبونتو)
- انتشار نرم‌افزار با دو لایسنس (مانند sun که اپن آفیس را رایگان و استار آفیس را پولی منتشر می کرد)
- انتشار رایگان کد برنامه و انتشار پولی فایل اجرایی
- فروش آخرین نسخه برنامه و متن باز بودن اصل برنامه و نسخه های قبلی
- دریافت پول بابت امکانات اضافی تر و شخصی سازی برنامه برای نهاد‌های گوناگون
- از طریق دونیت کردن یا کمک های داوطلبانه
- از طریق همکاری با سایر شرکت ها (مانند بنیاد موزیلا که با قرار دادن موتورهای جستجوی شرکت‌های دیگر در فایرفاکس)
بومی سازی
لینوکس می‌تواند کاملا با فرهنگ یک ملت همسان شود. این سیستم عامل برای زبان های مختلف اهمیت قائل است مانند بشتیبانی از کیبورد استاندارد فارسی به صورت پیش فرض و یا پیاده سازی تقویم فارسی در KDE یا ترجمه شدن بسیاری از نرم افزارهای مهم مانند libreoffice , gimp و.. لینوکس را به یک بستر مناسب برای داشتن یک سیستم عامل ملی تبدیل کرده است که متاسفانه در ایران برخلاف سایر کشورها (حتی کشورهای آفریقایی) به این موضوع کمتر اهمیت داده شده است.
عکس زیر یکی از بهترین توزیع های لینوکس با نام آرچ لینوکس است. برای بزرگنمایی روی عکس کلیک کنید.
